Door Noa de Leon-van den Berg
“Wie ben ik?”
Dit weekend had het Algemeen Dagblad (AD) een primeur: een interview met de voormalige advocaat van de Kroongetuige in de strafzaak tegen de vermeende organisatie van Taghi. In dat interview klapte de advocaat, ook wel aangeduid als “de anonieme advocaat” uit de school over zijn rechtsbijstand aan de Kroongetuige en de redenen van het verbreken van die rechtsbijstand. Hoewel ik niet bekend ben met de ins en outs van deze zaak, anders dan hetgeen al in de media (breed) is uitgemeten, vind ik dit interview en hetgeen in het interview is gesteld – op zijn zachtst gezegd – opmerkelijk.
Wie deze anonieme advocaat is, is tot nu toe niet bekend. Dat de advocaat anoniem is, had van de advocaat zelf niet gehoeven, maar zou hem uit veiligheidsredenen zijn aangeraden door het Openbaar Ministerie. Toch lijkt het alsof de anonieme advocaat wel wil dat de lezers van het interview weten wie hij is. Met de onthullingen in het interview krijg je bijna het gevoel dat je deelneemt aan het spelletje “Wie ben ik”. Dat de anonieme advocaat een “hij” is, bevestigen de journalisten in hun podcast[1]. Verder is zijn kantoorgenoot weggegaan bij hun kantoor naar aanleiding van de rechtsbijstand aan de kroongetuige. Ook heeft de anonieme advocaat zijn kantoorkat gekscherend de naam “Taghi” gegeven. (Zijn er advocaten met kantoorkatten?) Kortom, drie aanwijzingen.
Het interview in het AD roept naast de vraag “Wie ben ik?” ook andere vragen op, zonder dat daarop een begin van een antwoord valt te ontwaren. Je kunt je afvragen waarom een advocaat dit interview (nu) geeft, wat wil de advocaat er mee bereiken en wat het doel van het interview is?
Een plotwending in wat misschien wel de grootste strafzaak ooit in Nederland is, is het interview in ieder geval wel. Het is de plotwending die je van te voren niet zag aankomen. En het is vast ook niet de laatste plotwending in deze mediagevoelige strafzaak, vrees ik.
Een introductie van anonieme advocaat in deze strafzaak en voor het eerst in Nederland, was al een (juridische) nieuwigheid en in het licht van de vreselijke ontwikkelingen in de rechtszaak, die ik bij u bekend veronderstel, wellicht ook wel begrijpelijk. Is deze ontwikkeling eigenlijk wel gewenst? Ik vind van niet. Een advocaat moet zijn/haar werk kunnen doen, zonder angst voor represailles uit welke hoek dan ook. Maar ook de andere procesdeelnemers moeten het professioneel handelen van deze anonieme advocaat kunnen volgen en beoordelen, in alle openheid. Immers, hoe uitzonderlijk deze strafzaak ook is, de kernwaarden voor de betrokken advocaten, anoniem of niet, blijven hetzelfde.
De Geheimhoudingsplicht
De geheimhoudingsplicht behoort tot de kernwaarden van de advocatuur. De kernwaarden zijn in 2015 gecodificeerd in art. 10 Advocatenwet. De kernwaarde Vertrouwelijkheid, de geheimhouding, is misschien wel de belangrijkste van de vijf kernwaarden van de advocatuur. In onze rechtstaat geldt dat een ieder zich, zonder vrees voor openbaarmaking, tot een advocaat moet kunnen wenden voor advies of bijstand in een procedure. De advocaat is tot geheimhouding verplicht, ook na beëindiging van de beroepsuitoefening (art.11a Advocatenwet). De doorbreking van de plicht tot geheimhouding kan slechts in uitzonderlijke gevallen aan de orde komen. Daarbij valt te denken aan een directe dreiging van ernstig, toekomstig gevaar voor de advocaat zelf of voor een betrokkene, welk dreiging zonder het doorbreken van het beroepsgeheim niet kan worden afgewend. Het Hof van Discipline[2]heeft benadrukt dat een advocaat, ingeval hij de doorbreking van de geheimhoudingsplicht overweegt, daarover voorafgaand met de deken overleg dient te plegen en diens advies dient in te winnen.
Uit het interview komt in elk geval in het geheel niet naar voren dat zo een uitzonderlijk geval aan de orde is. In het belang van de oud-cliënt, kroongetuige Nabil B., lijkt het al helemaal niet te zijn. De anonieme advocaat lijkt in het interview vooral uit te halen naar Peter R. de Vries c.s., nu de anonieme advocaat door de Vries’ bemoeienis aan de kant gezet zou zijn. De zaaksofficier zou, aldus de anonieme advocaat in het interview, hebben laten merken dat zij de (voormalig) kantoorgenoot van de Vries kwalificeerde als een advocaat die niet te vertrouwen was vanwege diens vermoede banden met Taghi. Ter staving van het verhaal van de anonieme advocaat schrijven de journalisten dat de hij “de kern van zijn verhaal onder ede heeft verklaard bij een notaris en ook per e-mail heeft bevestigd aan de Deken van de Orde van Advocaten”. Wat de bewijskracht hiervan zou moeten zijn, is mij niet duidelijk. Het maakt wat mij betreft het verhaal van de anonieme advocaat in elk geval niet geloofwaardiger. Het betreft naar het lijkt “slechts” zijn “version of events”.
En voor hen die nog steeds mee doen met “Wie ben ik?” de volgende aanwijzing:Nu uit het interview blijkt dat de anonieme advocaat zijn mail heeft gestuurd aan de Amsterdamse deken, is de anonieme advocaat zeer wel mogelijk werkzaam in het Amsterdamse arrondissement.
Doorbreking geheimhoudingsplicht?
Uit het interview blijkt geen enkele rechtvaardiging voor het interview zelve en voor hetgeen daarin is opgetekend. Ook wordt er geen melding gemaakt van een uitzonderingssituatie waaruit de doorbreking van de geheimhoudingsplicht zou kunnen volgen. Kortom, wat mij betreft is het is niet alleen onzorgvuldig en onwenselijk, maar is het een advocaat ook onwaardig om op deze wijze uit de school te klappen. Dat vinden de kroongetuige zelve en De Vries kennelijk ook, nu zij een klacht hebben ingediend.
In zijn persverklaring op zijn twitteraccount[3], naar aanleiding van het interview, vermeldt De Vries dat de anonieme advocaat is ontslagen door de kroongetuige “vanwege wangedrag”. De Vries heeft, zo blijkt ook uit die persverklaring, een klacht over de anonieme advocaat bij de Orde van Advocaten ingediend. Het lijkt mij dat De Vries een eigen belang heeft bij zijn klacht en derhalve in zijn tuchtklacht ontvangen zal worden. Ook de kroongetuige heeft een klacht bij de Orde van Advocaten ingediend, aldus zijn huidig, niet-anonieme, advocaat, Peter Schouten[4]. De anonieme advocaat handelt in het interview immers (volgens klagers) in strijd met de op hem rustende kernwaarde vertrouwelijkheid. Dat De Vries en Schouten zelf de media niet bepaald schuwen, en wat je daarvan ook vindt, maakt dat niet anders.
De Deken zou ook een tuchtklacht kunnen indienen, een zogenoemd dekenbezwaar. Daartoe kan de Deken zelf besluiten, maar dat kan ook naar aanleiding van een “signaal” van – bijvoorbeeld – het Openbaar Ministerie of de rechtbank. En dan nog dit. Indien de tuchtrechter oordeelt dat er sprake is van een schending van een kernwaarde, draagt bij aan een tuchtrechtelijk verzwarende omstandigheid, met betrekking tot een evt. op te leggen tuchtrechtelijke maatregel door de tuchtrechter[5].
Aangifte
Over een mogelijke strafrechtelijke aangifte van de zijde van de kroongetuige tegen deze advocaat heb ik nog niets gehoord. Een aantal aspecten daarover. Handelen in strijd met deze kernwaarde kan al snel een strafbaar feit in de zin van een misdrijf ex art. 272/273 Sr kan opleveren. De Hoge Raad[6]heeft recent geoordeeld datuit de wetsgeschiedenis volgt dat het ‘schenden’ van een geheim in de zin van art. 272 Sr moet worden uitgelegd als het verstrekken van geheime gegevens aan een ander die tot kennisneming daarvan onbevoegd is. Een tuchtrechtelijke en strafrechtelijke procedure kunnen naast elkaar (gelijktijdig) worden gevoerd. Een tuchtzaak is immers geen strafzaak. Dat wil soms tot problemen leiden voor een uit dien hoofde beklaagde advocaat. In een strafzaak mag je zwijgen (art. 6 EVRM), in een tuchtzaak moet je inzicht geven in jouw handelen en mag je (in het algemeen) niet zwijgen.
Ik schat echter in dat deze anonieme advocaat geen gebruik zal willen maken van zijn zwijgrecht in een eventuele strafzaak wegens schending van art. 272/ 273 Sr. Integendeel.
[1]https://omny.fm/shows/achter-het-verhaal/anonieme-advocaat-nabil-b-stopte-vanwege-peter-r-d
[2]HvD 3-04-2020, 190160; ECLI:NL:TAHVD:2020:81; HvD 3 mei 2019, 180238; ECLI:NL:TAHVD:2019:22
[3]Tweet van @PeterRdeV, d.d. 04-07-2020; 9:20 uur
[4]Tweet van @SchoutenLegal, d.d. 03-07-2020; 22:37 uur
[5]Zie bijv.: HvD 07-03-2016; 7412; ECLI:NL: TAHVD:2016:42; HvD 20-01-2017; 160139; ECLI:NL:TAHVD:2017:13; HvD 26-06-2017: 170019; ECLI:NL: TAHVD:2017:128; HvD 29-11-2019; 180337D en 180336; ECLI:NL:TAHVD:2019:204
[6]HR 07-04-2020; 19/30768; ECLI:NL:HR:2020: 527